Burgemeester Dr Joyce Sylvester van Naarden heeft kort geleden de landelijke pers gehaald in verband met een brief die zij op 2 september 2013 verzonden heeft aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, haar partijgenoot Ronald Plasterk.
De burgemeester van Naarden heeft de brief uitsluitend geplaatst in het kader van de democratie. Andere, misschien nog wel belangrijker, zaken die het voor kleine gemeentes heel moeilijk maken om goed te functioneren zijn in de brief bewust buiten beschouwing gelaten. We hebben het dan over zaken als onvoldoende ambtenaren, ontbreken van back up bij ambtenaren, voldoende salarisruimte om ambtenaren met een hoog kennis niveau van ingewikkelde materie aan te nemen en te behouden. Een gebrek aan bestuurskracht dus. Verder kunnen kleine gemeentes heel moeilijk financiële tegenvallers opvangen omdat hun mogelijkheden middelen te verwerven, uiterst gering zijn. Het CPB heeft deze week nog laten berekenen dat door alle nieuwe zware taken die de gemeentes krijgen grote tekorten zouden kunnen optreden. Over de werkdruk voor ambtenaren, de gevolgen van een vertrek na een sollicitatie in een grotere gemeente van ambtenaren en het feit dat ook raadsleden een goede ambtelijke voorbereiding nodig hebben om hun besluiten te nemen, zijn dan nog buiten beschouwing gebleven.
Joyce Sylvester heeft puur gekeken naar het democratisch gehalte. Zij sprak vanwege haar ervaringen in het inmiddels tot Hollands Kroon gefuseerde, Anna Paulowna en Naarden. In haar brief staat dat kleine gemeentes vandaag de dag hun taak alleen nog maar kunnen uitvoeren door met andere gemeentes samenwerkingsverbanden aan te gaan. De besluiten over veel gemeentelijke taken worden derhalve vooral binnen deze samenwerkingsverbanden genomen. De gemeente en dus ook de gemeenteraden komen daardoor automatisch op afstand te staan en gaan dus niet meer zelf direct over de uitvoering van hun taken.
Binnen samenwerkingsverbanden worden besluiten genomen. Dat zijn resultanten van alle belangen van de verschillende daaraan deelnemende gemeentes. De krachtsverhoudingen binnen zo’n samenwerkingsverband worden beïnvloed door de (kwaliteit van de) afgevaardigden van de gemeentes maar zeker ook door de omvang van de diverse gemeentes. Daarbij komt dat in een goed functionerend samenwerkingsverband bij meerderheid van stemmen besloten wordt. Wat een locale gemeenteraad wil is dus zeker niet meer van doorslaggevende betekenis. Op die wijze wordt de band tussen de kiezer en de gekozene doorgeknipt. Immers, een raadslid dat op de besluitvorming wordt aangesproken, kan uiteindelijk niets anders dan verwijzen naar de gezamenlijke besluitvorming. Het kan dus voorkomen dat een gemeenteraad of een gemeenteraadslid het apert oneens is met een besluit en dat toch het besluit wordt genomen en uitgevoerd.
Dit gaat dus ook gelden voor de nieuwe taken die binnenkort op het gebied van het Sociaal Domein naar de gemeentes worden gedecentraliseerd. Het doel van de decentralisatie is dat de uitvoering dichter bij de burger komt te liggen. Zoals Joyce Sylvester aangeeft zal dat voor kleine gemeentes geen werkelijkheid worden. Zij is van mening dat kleine gemeentes in naam zelfstandig zijn maar in de praktijk eigenlijk niet meer. Sylvester geeft aan dat het probleem vrij groot is omdat een derde van de Nederlandse gemeentes (ruim 130) zogenaamd een kleine gemeente is. Ze legt de grens dan bij 20.000 inwoners.
Burgemeester Sylvester geeft aan dat dit voor haar een ongewenste situatie is. Ze wil volwaardige en bestuurskrachtige gemeentes met een duidelijk kiezersmandaat. Dat in grotere gemeentes de directe band met de burgers zou kunnen afnemen door de afstand wordt erkend maar daarvoor zullen andere beperkende maatregelen genomen moeten worden.
In een interview in het NRC geeft Sylvester aan dat de grens van 20.000 met name gelegd is omdat ze binnen die gemeentes zelf ervaring heeft opgedaan. Ikzelf zie in verband met de gesignaleerde problemen eerder een grens van tussen de 50.000 en de 100.000 inwoners. Opgelegde fusies zijn in Nederland tot op heden nog uit den boze. Ook Joyce Sylvester is daar geen voorstander van. Wel wil ze een sturende overheid en uiteindelijk kan haar beroep op de Minister toch nauwelijks anders uitgelegd worden dan als een oproep om meer dan voorheen van boven af te gaan sturen omdat dit noodzakelijk is voor het democratisch gehalte van de huidige gemeentes. In het NRC wordt opgemerkt dat het eigenlijk een paradox is dat de burgemeester van een kleine stad dit voorstel doet. Het woord paradox lijkt wat onjuist gekozen maar het lijkt te tonen dat de krant waarschijnlijk niet weet dat Joyce Sylvester interim burgemeester is. Juist zij kan van iets meer distantie adviseren en juist zij zal iets makkelijker tot een opheffing van haar eigen gemeente kunnen adviseren. We zien op dit ogenblik discussies over de hervorming van provincies en gemeentes en we zien maar al te vaak dat nu juist de bestuurders en de ambtenaren van de betreffende overheden zich verzetten. Zij vinden dat ze belangrijk werk doen en hard werken en proberen met alle mogelijke middelen de opheffing / samenvoeging tegen te gaan. Dit heeft veel te maken met de angst hun functie te verliezen. Juist bij die personen en hun mening kunnen toch wel de nodige vraagtekens gezet worden. In hoeverre zijn zij nog objectief? De brief van Sylvester zou ik dapper willen noemen en mensen die er meer in lezen dan zorgen over het democratisch gehalte van het bestuur in kleine gemeentes, hebben wat mij betreft ongelijk. Het gaat niet over de huidige mogelijke fusies in de regio en het is geen mening van de gemeenteraad of de politiek van Naarden. Het zijn de op schrift gestelde zorgen van een betrokken bestuurder. Niets meer en niets minder.
